اجرت المثل چیست؟

اجرت المثل به‌معنای پرداخت مبلغی به فردی است که بدون توافق قبلی، از کار، مال یا خدمات دیگری استفاده کرده است. این مبلغ، که معمولاً بر اساس عرف و شرایط تعیین می‌شود، به‌عنوان جبرانی برای ارزش کار یا استفاده از مال دیگری پرداخت می‌شود.

از جمله رایج‌ترین موارد پرداخت اجرت المثل، می‌توان به اجرت المثل ایام زوجیت و اجرت المثل ایام تصرف اشاره کرد. در واقع، قانونگذار با الزام پرداخت اجرت المثل در شرایط مشخص، تلاش می‌کند تا عدالت را برقرار کرده و از تضییع حقوق افراد جلوگیری کند.

اجرت المثل زن چیست؟

در زندگی مشترک، زن معمولاً مسئولیت‌های زیادی را بر عهده می‌گیرد. اما آیا برای تمام این کارها حق الزحمه‌ای به او تعلق می‌گیرد؟ پاسخ به این سوال، ما را به مفهوم «اجرت المثل زوجه» می‌رساند. اجرت المثل، مبلغی است که در مقابل کارهایی که زن به درخواست همسرش انجام داده و وظیفه شرعی او نبوده، به او پرداخت می‌شود.

برای مثال، اگر زنی علاوه‌بر کارهای روزمره منزل، به درخواست همسرش به کارهای دیگری نظیر نگهداری از افراد مسن یا انجام امور اداری او کمک کند، می‌تواند درخواست اجرت المثل نماید.

ممکن است اجرت المثل زن با نفقه اشتباه گرفته شود. اما نفقه، مبلغی است که مرد مکلف به پرداخت آن به زن است تا هزینه‌های زندگی او تأمین شود. این مبلغ برای تأمین نیازهای اولیه نظیر خوراک، پوشاک، مسکن و درمان در نظر گرفته شده است.

در صورتی‌که اجرت المثل، پاداش انجام کارهای اضافی و فراتر از وظایف همسری است. به‌عبارت دیگر، نفقه حق زن است و اجرت المثل، پاداشی است که در مقابل خدمات خاص به او پرداخت می‌شود.

ماده ۳۳۶ قانون مدنی، مبنای قانونی مطالبه اجرت المثل است. این ماده بیان می‌کند که هرگاه کسی به درخواست دیگری کاری را انجام دهد که عرفاً برای آن کار اجرتی در نظر گرفته می‌شود، مستحق دریافت اجرت آن کار خواهد بود، مگر اینکه ثابت شود که این‌کار را به‌صورت رایگان انجام داده است.

بنابراین، اگر زنی بتواند ثابت کند که کارهایی که انجام داده به درخواست همسرش بوده و قصد او از انجام این کارها، گرفتن پاداش بوده است، می‌تواند از دادگاه درخواست پرداخت اجرت المثل نماید.

در چه صورت اجرت المثل به زن تعلق نمیگیرد؟

اجرت المثل ایام زوجیت یکی از حقوق مالی زنان است که در صورت اثبات شرایط خاص، به آن‌ها تعلق می‌گیرد. با این‌حال، در برخی موارد، زن نمی‌تواند ادعای اجرت المثل کند.

برای مثال، اگر طلاق به درخواست زن و با اراده او صورت گیرد، چه با استفاده از حق طلاق و چه به‌دلیل وجود عسر و حرج، عموماً اجرت المثل به وی تعلق نمی‌گیرد.

همچنین، در طلاق توافقی، توافقات زوجین مبنای حکم دادگاه خواهد بود و اگر زن از حق خود مبنی بر مطالبه اجرت المثل صرف‌نظر کرده باشد، نمی‌تواند بعداً این ادعا را مطرح کند.

اجرت المثل به چه کسانی تعلق میگیرد؟

مهم‌ترین شرط برای دریافت اجرت المثل این است که درخواست طلاق از سوی مرد باشد و دلیل طلاق تخلفی از سوی زن نباشد. به‌عبارت دیگر، اگر زن به درخواست شوهر خود کارهای خانه را انجام داده باشد و طلاق نیز به‌دلیل تقصیر زن نباشد، می‌تواند اجرت المثل مطالبه کند.

همچنین، باید ثابت شود که زن این کارها را به قصد دریافت پول انجام داده است و نه به‌صورت رایگان. همچنین، در صورتی‌که طلاق توافقی باشد یا زن درخواست طلاق دهد، یا اینکه دلیل طلاق تخلفاتی از سوی زن نظیر عدم تمکین یا حبس باشد، حق مطالبه اجرت المثل از بین می‌رود.

محاسبه اجرت المثل

اجرت المثل مبلغی است که با توجه به خدمات و کارهایی که همسر در طول زندگی مشترک انجام داده است، تعیین می‌شود. این مبلغ ثابت نبوده و به عوامل مختلفی همچون نوع کارهای انجام شده وضعیت مالی طرفین، عرف منطقه و میزان مشارکت همسر در تامین مخارج زندگی بستگی دارد.

کارشناس دادگستری یا قاضی با در نظر گرفتن این عوامل، مبلغی را به‌عنوان اجرت المثل هر سال زندگی مشترک تعیین می‌کند. سپس این مبلغ در تعداد سال‌های زندگی مشترک ضرب شده و مبلغ کل اجرت المثل محاسبه می‌شود. لازم به‌ذکر است که اشتغال یا عدم اشتغال همسر نیز در تعیین میزان اجرت المثل تاثیرگذار است.

اجرت المثل در نامزدی

یکی از سوالات متداولی که در مشاوره‌های حقوقی مطرح می‌شود، این است که آیا زنی که در دوران نامزدی یا عقد بوده و سپس رابطه به طلاق منجر شده است، می‌تواند علاوه بر مهریه، نفقه، نحله و سایر حقوق قانونی، مبلغی را به‌عنوان اجرت المثل مطالبه کند؟

پاسخ این سوال به‌طور کلی منفی است. اجرت المثل به اموری گفته می‌شود که زن در طول زندگی مشترک و در منزل همسر انجام می‌دهد و در ازای آن، حق دستمزدی دارد. از آنجایی که در دوران نامزدی و عقد، عموماً زندگی مشترک به‌معنای کامل برقرار نشده، بنابراین، مطالبه اجرت المثل در این دوران معمولاً پذیرفته نیست.

اجرت المثل در طلاق توافقی

با توجه به ماهیت توافقی طلاق، در این نوع طلاق، الزامی برای پرداخت اجرت المثل وجود ندارد. چرا که در طلاق توافقی، زوجین بر سر تمام مسائل مالی از جمله مهریه، نفقه و… به توافق می‌رسند و می‌توانند درباره پرداخت اجرت المثل نیز توافق کنند.

بنابراین، اگر زوجه در طلاق توافقی به‌دنبال دریافت اجرت المثل باشد، باید این موضوع را در توافق‌نامه طلاق قید کند و زوج نیز با پرداخت آن موافقت نماید. به‌عبارت دیگر، پرداخت اجرت المثل در طلاق توافقی، یک توافق شخصی بین زوجین است و الزامی قانونی ندارد.

در چه صورت اجرت المثل به زن تعلق میگیرد

اجرت المثل زوجه، حق قانونی است که در صورت تحقق شرایط خاصی به زن تعلق می‌گیرد. در واقع، برخلاف مهریه که به‌طور مطلق به زن تعلق می‌گیرد، اجرت المثل مشروط به وقوع برخی رویدادها است.

یکی از مهم‌ترین این شرایط، درخواست طلاق از سوی مرد است. به‌عبارت دیگر، چنانچه زن درخواست طلاق دهد، حق مطالبه اجرت المثل نخواهد داشت.

همچنین، در صورتی‌که طلاق به‌دلیل تخلفاتی از سوی زن صورت گیرد، وی نمی‌تواند اجرت المثل را مطالبه کند.

اجرت المثل زن ناشزه

به‌عنوان مثال، اگر زنی به درخواست شوهرش از فرزندشان نگهداری کرده یا کارهای خانه را انجام داده باشد، می‌تواند درخواست اجرت المثل کند. اما اگر زن بدون رضایت همسر خانه را ترک کرده یا از انجام کارهایی که شوهر از او خواسته خودداری کرده باشد، حق دریافت اجرت المثل را از دست خواهد داد.

به‌عبارت دیگر، برای اینکه زنی بتواند اجرت المثل دریافت کند، باید ثابت کند که کارهایی را که انجام داده است، به درخواست شوهر بوده و او قصد تبرع نداشته است.

اجرت المثل زن شاغل

اجرت المثل زنان شاغل و خانه‌دار، موضوعی است که در قوانین خانواده مورد بحث قرار می‌گیرد. برخی بر این باورند که زنان خانه‌دار به‌دلیل صرف وقت بیشتر برای امور منزل، مستحق دریافت اجرت المثل بیشتری نسبت به زنان شاغل هستند.

چنین دیدگاهی بر اساس این فرض شکل می‌گیرد که زنان شاغل به دلیل اشتغال خارج از منزل، زمان کمتری را به انجام کارهای خانه اختصاص می‌دهند و در نتیجه، سهم کمتری در اداره امور منزل دارند.

با این‌حال، ماده 30 قانون حمایت از خانواده رویکردی متفاوت را ارائه می‌دهد. بر اساس این ماده، زنانی که به درخواست یا اجازه همسر خود هزینه‌هایی را برای زندگی مشترک پرداخت می‌کنند، می‌توانند مبلغ پرداختی را از همسر خود مطالبه کنند.

این ماده به‌جای تمرکز بر میزان زمانی‌که زن در خانه سپری می‌کند، بر اساس هزینه‌های انجام شده توسط زن برای زندگی مشترک، حق مطالبه اجرت المثل را برای او قائل می‌شود. در نتیجه، این ماده به زنان شاغل این امکان را می‌دهد که در صورت پرداخت هزینه‌های زندگی، اجرت المثل دریافت کنند، صرف نظر از اینکه چه مقدار از وقت خود را در خانه سپری می‌کنند.

نحوه گرفتن اجرت المثل

برای مطالبه اجرت‌المثل ایام زوجیت، زوجه محترم می‌تواند به یکی از دفاتر خدمات قضایی مراجعه و دادخواستی را در این خصوص تنظیم نماید. پس از ثبت دادخواست و ارجاع پرونده به شعبه مربوطه، دادگاه طی ابلاغیاتی، زوجین را جهت حضور در جلسه دادرسی دعوت می‌کند.

در صورتی‌که زوجین نتوانند بر سر میزان اجرت‌المثل به توافق برسند، پرونده جهت تعیین دقیق مبلغ به کارشناس رسمی دادگستری ارجاع خواهد شد.

کارشناس با توجه به مدت زمان زندگی مشترک، وضعیت اقتصادی طرفین، میزان کار و تلاش زوجه در طول زندگی مشترک و سایر عوامل مرتبط، مبلغی را به‌عنوان اجرت‌المثل تعیین می‌کند. چنانچه زوجین با نظر کارشناس موافق نباشند، می‌توانند طی مهلت قانونی یک هفته‌ای، اعتراض خود را به نظر کارشناس اعلام نمایند.

در غیر این‌صورت، نظر کارشناس قطعی تلقی شده و دادگاه بر اساس آن حکم خود را صادر خواهد نمود. در نهایت، حکم صادره از سوی دادگاه قطعی و لازم‌الاجرا بوده و زوج مکلف به پرداخت مبلغ تعیین شده به‌عنوان اجرت‌المثل است.

جمع بندی

اجرت المثل ایام زوجیت حقی است که در صورت اثبات شرایط خاص، به زنی که در طول زندگی مشترک کارهایی خارج از وظایف قانونی خود انجام داده، تعلق می‌گیرد. این حق زمانی قابل مطالبه است که طلاق به درخواست مرد و بدون تقصیر زن باشد و زن نیز این کارها را با قصد دریافت اجرت انجام داده باشد.

میزان اجرت المثل نیز با توجه به عوامل مختلفی نظیر مدت زندگی مشترک، وضعیت مالی طرفین و نوع کارهای انجام شده توسط کارشناس دادگستری تعیین می‌شود.

با این‌حال، در مواردی هم‌چون طلاق توافقی، درخواست طلاق از سوی زن یا وجود تخلفاتی از سوی زن، حق مطالبه اجرت المثل از بین می‌رود. همچنین، اجرت المثل در دوران نامزدی قابل مطالبه نبوده و بیشتر به کارهایی که در طول زندگی مشترک انجام می‌شود، اطلاق می‌شود.

در نهایت، برای پیگیری مطالبه اجرت المثل و سایر حقوق مالی خود در جریان طلاق، می‌توانید از مشاوره وکلای مجرب موسسه وکیل خانواده بهره‌مند شوید تا با ارائه خدمات حقوقی تخصصی، شما را در تمامی مراحل پرونده همراهی کنند.

سؤالات متداول